موجودي سرمايه
اداره حساب هاي اقتصادي بانک مرکزي در راستاي گسترش و تکميل مجموعه حساب هاي ملي و فراهم ساختن آمار پايه‌اي مورد نياز، برآورد موجودي سرمايه را در اقتصاد ايران در سالهاي اخير در دستور کار قرار داده و پس از طي مراحل کارشناسي و تعاملات آماري مورد نياز با حوزه‌هاي مرتبط، نتايج حاصل از اقدامات بعمل آمده را منتشر مينمايد.
موجودي سرمايه يا «دارائي‌هاي توليد شده ثابت مشهود» عبارت است از مجموعه کالاهاي سرمايه‌اي فيزيکي مشهود کشور که قابل اندازه‌گيري بوده و در فرايند توليد کالاها و خدمات و ايجاد درآمد نقش دارند. بنا به تعريف نظام حساب هاي ملي، موجودي سرمايه، خالص ارقام تجمعي تشکيل سرمايه با توجه به طول عمر مفيد آنها مي‌باشد. بنابراين موجودي سرمايه را مي‌توان مجموع ارزش «ساختمان و تأسيسات» و «ماشين‌آلات و تجهيزاتي» دانست که در فرايند توليد مورد استفاده قرار گرفته يا قابل استفاده هستند.
موجودي سرمايه در اقتصاد ايران طي سالهاي 1353-1386
در ادبيات اقتصادي و به ويژه تئوري هاي رشد و توسعه اقتصادي، حجم سرمايه فيزيکي که در قالب ماشين آلات، تجهيزات، تاسيسات و ساختمان تبلور مي يابد به عنوان يکي از عوامل موثر در تجزيه و تحليل رشد اقتصادي مطرح مي شود . در واقع موجودي سرمايه را مي توان از دو جنبه مورد توجه قرار دارد . جنبه اول در ارتباط با خدمات ناشي از به کارگيري دارايي هاي ثابت در فرايند توليد بوده وکارکرد آنها را به عنوان يکي از عوامل توليد در بر مي گيرد. اندازه گيري حجم سرمايه فيزيکي به عنوان يک ذخيره ارزش، جنبه ديگري ازموجودي سرمايه است که در آن نقش موجودي سرمايه فيزيکي به عنوان يکي از اقلام تشکيل دهنده ثروت ملي مطرح مي شود.
به هرحال معمو لا بخشي از آمار مورد نياز کارشناسان و تحليل گران امور اقتصادي را آمارموجودي سرمايه در سطح کلان يا سطوح فعاليت هاي اقتصادي تشکيل مي دهد . با وجود اين، عليرغم آنکه نقش موجودي سرمايه در تجزيه و تحليل اقتصادي از نقطه نظر مفهومي به نحو ساده و واضح بيان مي شود اما اندازه گيري آن همواره با پيچيدگي ها و مشکلات آماري مواجه بوده است. چنانکه فراهم ساختن آمار قابل اتکاء در اين زمينه يکي از دغدغه هاي حسابداران ملي محسوب شده و بخشي از تلاش آنها را به خوداختصاص مي دهد . واضح است که مفهوم قابليت اتکاء در اين مقوله، به معناي محاسبه مستقيم موجودي سرمايه نبوده و مقصود از آن ارائه برآوردي نسبتًا سازگار از موجودي سرمايه بر اساس داده هاي پايه موجود ومفروضات مورد استفاده است.
اداره حساب هاي اقتصادي بانک مرکزي در راستاي گسترش و تکميل مجموعه حسابهاي ملي و فراهم ساختن آمار پايه اي مورد نياز، برآورد موجودي سرمايه را در اقتصاد ايران در سالهاي اخير در دستور کار قرارداده و پس از طي مراحل کارشناسي و تعاملات آماري مورد نياز با حوزه هاي مرتبط، نتايج حاصل از اقدامات به عمل آمده را منتشر مي نمايد.
روش برآورد موجودي سرمايه خالص
براساس توصيه نظام حساب هاي ملي، اداره حسابهاي اقتصادي بانک مرکزي از روش " موجودي گيري دائمي به منظور برآورد موجودي سرمايه استفاده مينمايد. در اين روش ، موجودي سرمايه از حاصل جمع ارزش جاري دارايي هاي خريداري شده و با در نظر گرفتن عمر مفيد آنها برآورد مي گردد . مطابق با روش " موجودي گيري د ائمي" ، حاصل جمع ارزش جاري مصرف سرمايه ثابت سالا نه براي سال هاي عمر مفيد دارايي بايد با ارزش جاري خريد دارايي مذکور برابر باشد . لذا عمر مفيد دارايي هاي ثابت نقش مؤثري در برآورد موجودي سرمايه و مصرف سرمايه هاي ثابت دارد.
همچنين به دليل وجود اطلاعات مرتبط با تشکيل سرمايه ثابت به قيمت هاي جاري و ثابت سال ١٣٧٦ و به تفکيک فعاليتهاي اقتصادي ، برآورد همزمان مصرف سرمايه هاي ثابت و موجودي سرمايه خالص در روش " موجودي گيري دائمي "امکان پذير مي شود . در اين روش فرض بر آن است که تشکيل سرمايه هر دوره، در انتهاي همان دوره به موجودي سرمايه تبديل شده و از کالاهاي سرمايه اي نيز در هرسال به ميزان مشخصي(با نرخ استهلاک ثابت) بهر ه برداري مي شود.
مراحل برآورد موجودي سرمايه
در مرحله نخست دارايي هاي ثابت مشهود به دوگروه "ماشين آلات و تجهيز ات" و "ساختمان و تاسيسات " تفکيک مي شوند. سپس با استفاده از ارقام تشکيل سرمايه ثابت و عمر مفيد دارايي ها در بخشهاي مختلف اقتصاد، موجودي سرمايه به تفکيک دو گروه مذکور در بخش هاي مختلف اقتصادي به قيمت هاي ثابت سال ١٣٧٦ برآورد مي گردد. مصرف سرمايه ثابت به روش خطي و با توجه به عمرمفيد دارايي هاي ثابت برآورد شده است. در مرحله بعد ، ارقام موجودي سرمايه به قيمت ها ي ثابت سال ١٣٧٦ ، با استفاده از شاخص ضمني سرمايه گذاري در بخش هاي مختلف اقتصادي به قيمت هاي جاري برآورد مي شوند.
به منظور ارائه برآورد واقعي از موجودي سرمايه خالص و مصرف سرمايه هاي ثابت ، ارقام مربوط به خسارات جنگ ( طي سالهاي ٦٧ – ١٣٥٩) و زلزله رودبار) در سال ١٣٦٩ (از تشکيل سرمايه سال هاي مذکور کسر شده اند.
اين منبع اقتصادي مهم از دو قسمت متن اصلي و جداول تشكيل شده كخ هر دو از طريق وب سايت بانك مركزي قابل دريافت مي باشند.
فهرست جداول موجودي سرمايه خالص در ايران در سالهاي 1386-1353 به شرح زير است :
§ جدول 1 : موجودي سرمايه خالص به قيمتهاي جاري
§ جدول 2 : موجودي سرمايه خالص به قيمتهاي ثابت سال 1376
§ جدول 3 : موجودي سرمايه خالص ماشين آلات به قيمتهاي جاري
§ جدول 4 : موجودي سرمايه خالص ماشين آلات به قيمتهاي ثابت سال 1376
§ جدول 5 : موجودي سرمايه خالص ساختمان به قيمتهاي جاري
§ جدول 6 : موجودي سرمايه خالص ساختمان به قيمتهاي ثابت سال 1376
