قانون بودجه

قانون بودجه

مرحله تصويب لايحه بودجه برعهده قوه مقننه است. دولت بودجه را در قالب لايحه پيشنهاد مي كند و قوه مقننه آن را بررسي و مصوب مي‌کند و پيشنهاد را به قانون بودجه تبديل مي‌کند. مرحله تصويب دومين مرحله در سيکل بودجه مي باشد. اهميت تصويب بودجه از آن جهت است كه اولا با تصويب لايحه بودجه سياستها و اهداف دولت به تاييد نمايندگان مردم مي‌رسد و ثانيا با تصويب بودجه کليه فعاليتهاي دولت جنبه قانوني پيدا مي‌کند.

فعاليتهاي دولت در قالب انجام هزينه‌ها و حصول برخي از درآمدها است. جهت آشنايي با قانون بودجه و نحوه تصويب آن به مراحلي که براي تصويب لايحه بودجه در مجلس طي مي شود  اشاره مي شود :

پيام بودجه يک سخنراني است که هنگام تقديم لايحه بودجه به مجلس توسط  رئيس جمهور کشور ايراد مي‌شود. وقتي لايحه به پارلمان تقديم مي‌شود پيامي را ارائه مي‌کند محتواي اين پيام بسيار مهم است. هدف اصلي آن تشريح آثار بودجه است ( آثار اقتصادي و ديگر آثار). در اين سخنراني معمولاً بحث مي‌شود که آيا اين بودجه پيشنهادي چه آثاري روي شاخص‌هاي اقتصادي (تورم، بيکار، رشد اقتصادي، سرمايه‌گذاري، پس‌انداز، توزيع درامد, بهداشت و آموزش و ...) خواهد داشت  تا  بتوان اثراتي را که اجراي  بودجه براي جامعه ببار مي آورد براي عموم آشکار کرد. نقش اين سخنراني ارائه تصويري از لايحه بودجه پيشنهادي است.  مثلا ممكن است رئيس جمهور روي اشتغال‌زايي ، تورم يک رقمي، سرمايه‌گذاري، هدفمند کردن يارانه ها و ... تاکيد داشته باشد.

زماني كه لايحه به مجلس تقديم شد به کمسيون تخصصي ارجاع داده مي‌شود ( اين مهمترين بخش تصويب است) . وقتي رسيدگي انجام مي‌شود در لايحه پيشنهادي ممکن است تغييراتي ايجاد ‌شود. اين  تغييرات يا در مفاد لايحه يا در حجم و ترکيب درآمد و يا تغييرات در حجم و ترکيب اعتبارات است. مانند اينکه :  سهم نسبي درآمد مالياتي بيش از سهم درآمدي نفت باشد و يا سقف اعتبارت عمراني را افزايش و جاري را کم کند.

 اين تغييرات در مقطع کميسيون به اين معناست که همواره کميسيون با دستگاه اجرائي ارتباط دارد. اين کميسيون مي‌تواند کميسيونهاي فرعي متعددي داشته باشد که تخصصي هستند. معمولا مکانيزم چانه‌زني در سطح کميسيونهاي فرعي با دستگاه‌هاست. پس از اتمام ارائه گزارش کار مخبر کميسيون به مجلس ارائه مي‌شود. موضوع اصلي در اينجا «آشکار نمودن تغييرات ايجاد شده در لايحه پيشنهادي» است. وظيفه مخبر کميسيون نيز آشکار ساختن اين تغييرات ايجاد شده در لايحه پيشنهادي است. عمده‌ترين زمان در تصويب لايحه ، زمان رسيدگي و تصويب در سطح کميسيون تخصصي است.

در کشور ما کميسيوني به نام «کميسيون تلفيق» وجود دارد که اعضاي آن عبارتند ار نمايندگاني از ساير کميسونها که کار آنها رسيدگي از طريق کميسيونهاي فرعي است. تغييراتي را که کميسيون ايجاد مي‌کند مي‌تواند در تبصره‌ها، در حجم و ترکيب درامدها، در مورد اعتبارات (يارانه‌ها و ...) باشد. کميسيون تلفيق از طريق کميسونهاي فرعي با دستگاه‌ها ارتباط برقرار مي‌کند تا نظر قوه مجريه را دريافت کند. رسيدگي و تصويب نهايي در صحن علني است.

     از ويژگي‌هاي خاص قانون بودجه ميتوان به اين موارد اشاره كرد:

• زمان اجراي قانون از ابتدا مشخص است (قانون فقط براي يکسال است) ،
• قانون بودجه براي اشخاص ايجاد حق نمي‌کند
• و همچنين منظور نمودن اقلام درآمد مي‌بايست پايه حقوقي داشته باشد.

     همانطور كه قبلا اشاره شد پس از تمام مراحل اصلاح و تغيير و اعمال نظرات مجلس ، لايحه نهايي  تصويب و عنوان قانون به خود مي گيرد. قانون بودجه سال 1388 از 5  قسمت  يا جلد تشكيل شده است كه  به ترتيب به آنها اشاره مي گردد.

جلد 1 ) ماده واحده : در ماده واحده کليه درآمدها و ساير منابع اعتبار و کليه هزينه‌ها و پرداختهاي دولت به تفکيک تعريف حقوقي بودجه کل کشور ارائه مي‌‌شود. همواره اعداد مربوط به منابع و مصارف معادل يا برابر يکديگرند.

در ابتداي كتاب جلد يك  قانون بودجه سال 1388 ، قبل از فهرست مندرجات  به بند 60 ماده واحده كه در خصوص تامين اعتبارات هزينه اي و تملك داراييهاي سرمايه اي ملي و استاني دستگاههاي اجرايي و رديفهاي متفرقه و تملك داراييهاي مالي دولت مي باشد اشاره شده است. ساير بخشهاي كتاب بصورت زير است :

قسمت اول كتاب شامل ماده واحده قانون بودجه سال 1388 كل كشور.

قسمت دوم جداول كلان كه شامل موارد زير است:

جدول شماره 1 - خلاصه بودجه كل كشور

جدول مربوط به خلاصه بودجه كشور داراي موارد زير است كه مبالغ مربوط به هركدام در مقابل آن درج مي شود.

منابع	مصارف
درآمد ها	هزينه ها
واگذاري دارايي هاي سرمايه اي	تملك دارايي هاي سرمايه اي
واگذاري دارايي هاي مالي	تملك دارايي هاي مالي
	كسر مي شود كاهش تخصيص ضمن اجراي بودجه
جمع منابع عمومي دولت	جمع مصارف عمومي دولت
درآمد هاي اختصاصي دولت	از محل درآمد هاي اختصاصي دولت
منابع بودجه عمومي دولت	مصارف بودجه عمومي دولت
منابع شركتهاي دولتي، موسسات انتفاعي وابسته به دولت و بانك ها	مصارف شركتهاي دولتي، موسسات انتفاعي وابسته به دولت و بانك ها
جمع	جمع
كسرمي شود ارقامي كه دو بار منظور شده است	كسرمي شود ارقامي كه دو بار منظور شده است
منابع بودجه كل كشور	مصارف بودجه كل كشور

جدول شماره 2- خلاصه در آمدها و هزينه هاي دولت شامل:

درآمدها

•          بخش اول: درآمدهاي مالياتي

•          بخش دوم‌ : درآمدهاي ناشي ازكمك هاي اجتماعي

•          بخش سوم: درآمدهاي حاصل از مالكيت دولت

•          بخش چهارم: درآمدهاي حاصل از فروش كالاها و خدمات

•          بخش پنجم: درآمدهاي حاصل از جرايم و خسارات

•          بخش ششم: درآمدهاي متفرقه

هزينه ها

•          فصل اول -جبران خدمت كاركنان

•          فصل دوم -استفاده از كالاها و خدمات

•          فصل سوم -هزينه هاي اموال و دارايي

•          فصل چهارم - يارانه

•          فصل پنجم - كمك هاي بلاعوض

•          فصل ششم - رفاه اجتماعي

•          فصل هفتم - ساير هزينه ها

تراز عملياتي

جدول شماره 3 – خلاصه واگذاري و تملك دارايي هاي سرمايه اي  شامل :

واگذاري دارايي هاي سرمايه اي

•          بند اول : منابع حاصل از نفت و فرآورده هاي نفتي

•          بند دوم:  منابع حاصل از فروش اموال منقول و غير منقول

تملك دارايي هاي سرمابه اي

•          فصل اول - ساختمان و ساير مستحدثات

•          فصل دوم - ماشين آلات وتجهيزات

•          فصل سوم - سايرداراييهاي ثابت

•          فصل چهارم -استفاده از موجودي انبار

•          فصل پنجم - اقلام گرانبها

•          فصل ششم - زمين

•          فصل هفتم - ساير دارائيهاي توليد نشده

خالص دارايي هاي سرمايه اي

جدول شماره 1-3 –خلاصه واگذاري وتملك دارايي هاي سرمايه اي موضوعي

واگذاري دارايي هاي سرمايه اي

•          بند اول: منابع حاصل از نفت و فرآورده هاي نفتي

•          بند دوم: منابع حاصل از فروش اموال منقول و غير منقول

تملك دارايي هاي سرمابه اي

•          اعتبارات تملك دارايي هاي سرمايه اي اجراي قوانين موضوعه

•          مقاوم سازي مدارس

•          2% مناطق نفت خيز

•          حمل ونقل درون شهري

•          حمل و نقل برون شهري

•          ساير اعتبارات طرح هاي تملك دارايي هاي سرمايه اي

•          ساير اعتبارات طرح هاي تملك دارايي هاي سرمايه اي

خالص دارايي هاي سرمايه اي

جدول شماره 4 – خلاصه واگذاري وتملك دارايي هاي مالي

واگذاري دارايي هاي مالي

•          بند اول : منابع حاصل از فروش اوراق مشاركت

•          بند دوم : منابع حاصل از استفاده از تسهيلات خارجي

•          بند سوم : منابع حاصل از استفاده از موجودي حساب ذخيره ارزي

•          بند چهارم :منابع حاصل از دريافت اصل وامها

•          بند پنجم:  منابع حاصل از واگذاري شركت هاي دولتي

•          بند ششم:  منابع حاصل از برگشتي پرداختهاي سالهاي قبل

•          بند هفتم :منابع حاصل از استفاده از صندوق توسعه ملي

•          بند هشتم : منابع حاصل از واگذاري معادن و طرحهاي تملك دارائيهاي سرمايه اي

تملك دارايي هاي مالي

•          واگذاري سهام

•          باز پرداخت اصل اوراق مشاركت

•          بازپرداخت اصل تسهيلات بانكي

•          تعهدات پرداخت نشده سالهاي قبل

•          بازپرداخت اصل وامهاي خارجي و تعهدات

خالص دارايي هاي مالي

جدول شماره 5 – خلاصه بودجه دستگاه هاي اجرايي

در اين جدول  فهرستي از تمام دستگاه ها، نهادها، موسسات دولتي به همراه كد دستگاه آورده شده و در مقابل هر كدام ارقام مربوط به مصارف آنها كه شامل حقوق و مزاياي مستمر، هزينه هاي عمومي و هزينه هاي اختصاصي هر دستگاه مي باشد ذكر شده است.

جدول شماره 6 – درآمد ها، واگذاري دارايي سرمايه اي و مالي برحسب قسمت، بخش، بند واجزا

اين جدول حاوي ارقام مربوط به درآمد ها، واگذاري دارايي سرمايه اي و مالي است كه برحسب قسمت، بخش، بند واجزا تنظيم شده و در سه ستون  عمومي، اختصاصي و جمع كل  و همچنين تقسيم بندي استاني و ملي ارائه شده است.

جدول شماره 1-7 – برآورد اعتبارت هزينه بر حسب امور و فصول

جدول شماره 2-7 – اعتبارات تملك دارايي هاي سرمايه اي به تفكيك امور و فصول

جدول شماره 8 – برآورد اعتبارات تملك دارايي هاي مالي

جدول شماره 9- برآوداعتبارات رديف هاي متفرقه

جدول شماره 10 – تصوير كلان بودجه استاني

 اين جدول شامل ارقام مربوط به دريافت ها از در آمد عمومي ( در آمد هاي استاني و ملي ) و درآمد اختصاصي  وهمچنين پرداخت هاي بودجه عمومي ( هزينه حقوق و مزاياي مستمر و ساير هزينه ها و تملك دارايي هاي سرمايه اي ) وپرداخت هاي از محل در آمد اختصاصي  استانها وهمچنين جمع كل كشور مي باشد.

جدول شماره 1-10 –سهم اعتبارات خاص و ويژه در اعتبارات استاني

  اين جدول شامل ارقام مربوط به تملك دارايي هاي سرمايه اي  كل كشور و نيز به تفكيك استان مي باشد.

جدول شماره 11 – خلاصه كل منابع و مصارف بودجه شركتهاي دولتي، بانك ها و موسسات انتفاعي وابسته به دولت

اين جدول كه در يك صفحه خلاصه شده و حاوي ارقام مربوط به منابع و مصارف بودجه شركتهاي دولتي، بانك ها و موسسات انتفاعي وابسته به دولت است.

جدول شماره 1-11 – خلاصه كل منابع و مصارف بودجه شركتهاي دولتي

اين جدول نيز در يك صفحه مي باشد و حاوي ارقام مربوط  خلاصه كل منابع و مصارف بودجه شركتهاي دولتي است.

جدول شماره 2-11 – خلاصه كل منابع و مصارف بودجه بانك ها

اين جدول نيز در يك صفحه مي باشد و حاوي ارقام مربوط  خلاصه كل منابع و مصارف بودجه بانك ها است.

جدول شماره 3-11 – خلاصه كل منابع و مصارف موسسات انتفاعي وابسته به دولت

اين جدول حاوي ارقام مربوط خلاصه كل منابع و مصارف بودجه موسسات انتفاعي وابسته به دولت است.

جدول شماره 12 –اعتبارات طرح هاي دردست اجراي حمل ونقل و طرح هايي كه مصوبه كار گروه ماده 32 قانون برنامه چهارم را دارند

جدول شماره 13 – طرح هاي مطالعه و احداث قطارهاي شهري و حومه اي

جدول شماره 14 –طرح هاي توسعه ناوگان حمل و نقل عمومي و مديريت مصرف سوخت

جدول شماره 15 – طرح هاي تكميل مطالعات جامع حمل و نقل و ترافيك و توسعه حمل و نقل عمومي شهرها

جدول شماره 16 – فهرست طرح هاي وزارت نيرو موضوع بند (10) ماده واحده

جدول شماره 17 – اعتبارات موضوع ماده 29 قانون سياست هاي كلي اصل 44 قانون اساسي

جدول شماره 18 –اعتبارات اشخاص حقيقي و حقوقي غير دولتي

جدول شماره 19 –كمك به اشخاص حقيقي و حقوقي

جدول شماره 20 –بيمارستان هاي منتخب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي

جدول شماره 21 –اولويت هاي موضوع بند (10) ماده واحده

·        پيوست شماره يك - اعتبار طرحهاي تملك دارايي هاي سرمايه اي

پيوست  شماره يك قانون بودجه شامل فهرست اعتبار طرح هاي تملك دارايي هاي سرمايه اي مي باشد . در واقع اين جدول فهرست و ارقام اختصاص يافته به  طرح هاي عمراني كشور در سال  مورد نظراست. اطلاعات ديگري نيز از طرح ها در اين جدول ذكر شده است كه عبارتند از: شماره طبقه بندي طرح ، عنوان ، اهداف كمي طرح، واحد، مقدار ، هزينه واحد، عنوان دستگاه مربوطه، ويژگي هاي طرح، سال شروع و سال اتمام طرح ، ميزان عملكرد سال هاي قبل  به همراه  جمع آنها، يرآورد سال هاي بعد و جمع كل.

·        پيوست شماره دو - درآمدها و واگذاري دارايي هاي سرمايه اي و مالي

پيوست شماره دو قانون بودجه شامل درآمدها و واگذاري دارايي هاي سرمايه اي و مالي است كه در دو قسمت تنظيم شده است.

قسمت اول : درآمدها و واگذاري دارايي هاي سرمايه اي و مالي  برحسب قسمت، بخش، بند و اجزا

قسمت دوم : درآمدها و واگذاري دارايي هاي سرمايه اي و مالي  برحسب دستگاه و جزء

·        پيوست شماره سه - بودجه شركتهاي دولتي ، بانكها و موسسات انتفاعي وابسته به دولت

پيوست  شماره سه قانون بودجه مربوط به بودجه شركتهاي دولتي ، بانكها و موسسات انتفاعي وابسته به دولت است كه در دو قسمت اصلي تنظيم شده، قسمت اول شامل چهار جداول كلان به شرح زير است:

جدول 1 : بودجه شركتهاي دولتي، بانك ها و موسسات انتفاعي وابسته به دولت
جدول 2 : خلاصه كل منابع و مصارف بودجه شركتهاي دولتي، بانك ها و موسسات انتفاعي وابسته به دولت

جدول 3 : خلاصه كل منابع و مصارف بودجه شركتهاي دولتي، بانك ها و موسسات انتفاعي وابسته به دولت (به تفكيك شركت هاي سودده و زيانده)
جدول 4 : خلاصه كل منابع و مصارف بودجه شركتهاي دولتي، بانك ها و موسسات انتفاعي وابسته به دولت ( به تفكيك شركت هاي نسل اول و ساير شركت ها )


قسمت دوم نيز شامل بودجه شركتهاي دولتي، بانك ها و موسسات انتفاعي وابسته به دولت به تفكيك در چهار قسمت تحت عنوان هاي زير تنظيم گرديده است.:

•  شركت هاي دولتي سودده
•  شركت هاي دولتي زيانده
• بانكها
•  موسسات انتفاعي وابسته به دولت

·        پيوست شماره چهار - اعتبارات هزينه و تملك دارايي هاي سرمايه اي بر حسب برنامه 

پيوست  شماره جهار قانون بودجه مربوط به اعتبارات هزينه و تملك دارايي هاي سرمايه اي بر حسب برنامه مي باشد كه در دو قسمت تنظيم شده است :

•          قسمت اول : مصارف دستگاه هاي اجرايي بر حسب برنامه

•          قسمت دوم : برآورد اعتبارات هزينه و تملك دارايي هاي سرمايه اي بر حسب امور، فصل و برنامه

--------------------------------------------