قانون برنامه توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي
تفكر برنامه ريزي در ايران از سالهاي قبل از شهريور 1320 وجود داشته و اولين گام در اين راه در سال 1316 برداشته شده است كه منظور اصلاح و بهبود وضع اقتصادي كشور از طريق طرح و تهيه برنامه هاي اقتصادي و همچنين بنا به دستور حكومت وقت، در فروردين 1316 پيشنهاد تاسيس شورايي به نام شوراي اقتصاد از سوي اداره كل تجارت مطرح گشت. در همين سال براي هدف تمركز مطالعات اقتصادي و براي اين كه كليه مسايلي كه در زندگي اقتصادي كشور موثر است، با استفاده از نظر ها و اطلاعات اشخاص بصير و با صلاحيت بررسي كامل شده و طبق برنامه معين جريان يابد، هياتي بنام شوراي اقتصاد تشكيل يافت كه رياست آن را رييس الوزرا به عهده داشت. تركيب اوليه سازمان برنامه از 5 قسمت تشكيل شد: شوراي عالي، مديرعامل، دفتر فني، هيات نظارت، دواير تابعه.[1]
اولين برنامه تحت عنوان " برنامه هفت ساله عمران و آبادي ايران " در سال 1327 تصويب و ابلاغ گرديد.[2] تهيه و تصويب و اجراي برنامه هاي عمراني قبل از انقلاب اسلامي به صورت زير بوده است:
1. قانون برنامه هفت ساله عمران و آبادي ايران 1327- 1333
2. قانون برنامه هفت ساله دوم عمراني كشور 1334 - 1340
3. قانون برنامه عمراني سوم كشور( پنج ساله ) 1341- 1346
4. قانون برنامه عمراني چهارم كشور ( پنج ساله ) 1347- 1351
5. قانون برنامه عمراني پنجم كشور ( پنج ساله ) 1352- 1356
6. برنامه عمراني ششم كشور ( پنج ساله ) 1357- 1361
برنامه هاي عمراني پس از انقلاب اسلامي ايران به صورت زير بوده است:
قانون برنامه اول توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران 1368 - 1372
قانون برنامه دوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران1374 - 1378
قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران 1379 - 1383
قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران 1384 – 1388
قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران درحال تدوين.
برنامه هاي عمراني مجموعه اي از عمليات و خدمات مختلف مرتبط براي تحقق هدفهاي مشخص شده در برنامه مي باشد كه شامل برنامه اجرايي، اهداف، راهبردها و سياستهاي اجرايي و طرح هاي متعدد، سياست هاي كلان وكلي كشور است. برنامه اقتصادي سندي است كه براي نيل به نرخ رشد اقتصادي تعيين شده طي دوره اي مشخص تنظيم مي شود و در آن برنامه اقتصادي جهت گيريها و چارچوب هاي چگونگي تخصيص منابع و تصميم گيري بين فعاليت هاي مختلف را در بر مي گيرد[3].
در برنامه توسعه معمولا جداول كمي مربوط به شاخص هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و مديريت پيش بيني شده در برنامه، شاخص‌هاي كلان اقتصادي پيش بيني شده در برنامه، ميزان توليد ناخالص داخلي و ارزش افزوده بخش هاي اقتصادي كه از اجراي برنامه حاصل خواهد شد، پيش بيني ميزان نرخ رشد در شاخص هاي كلان، پيش بيني تراز پرداخت هاي خارجي، پيش بيني ترازنامه تلفيقي سيستم بانكي، پيش بيني منابع مالي برنامه و ساير پيش بيني هايي كه قرار است در نتيجه اجراي برنامه حاصل شود اورده مي شود.
لازم به ذكر است قانون برنامه مبناي تهيه لايحه و قانون بودجه سالانه كشور است. بدين معني كه در تهيه قانون بودجه بايد ملاك اولويت بندي سرفصل ها و هزينه ها و در آمدها، سياستهاي مندرج در قانون بودجه مي باشد.
بخش اول: رشد اقتصادي ملي دانايي محور در تعامل با اقتصاد جهاني
§ فصل اول – بستر سازي براي رشد سريع اقتصادي
§ فصل دوم – تعامل فعال با اقتصاد جهاني
§ فصل سوم – رقابت پذيري اقتصادي
§ فصل چهارم – توسعه مبتني بر دانايي
بخش دوم: حفظ محيط زيست، آمايش سرزمين و توازن منطقه اي
§ فصل پنجم – حفظ محيط زيست
§ فصل ششم – آمايش سرزمين و توازن منطقه اي
بخش سوم: توسعه سلامت، امنيت انساني و عدالت اجتماعي
§ فصل هفتم - ارتقاي سلامت و بهبود كيفيت زندگي
§ فصل هشتم – ارتقاي امنيت انساني و عدالت اجتماعي
بخش چهارم: صيانت از هويت و فرهنگ اسلامي – ايراني
§ فصل نهم – توسعه فرهنگي
بخش پنجم: تامين مطوئن امنيت ملي
§ فصل دهم – امنيت ملي
§ فصل يازدهم- توسعه امور قضايي
بخش ششم: نوسازي دولت و ارتقاي اثر بخشي حاكميت
§ فصل دوازدهم- نوسازي دولت و ارتقاي اثر بخشي حاكميت
§ فصل سيزدهم – سامان عمليات اجراي برنامه
§ فصل چهاردهم- تنفيذ قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت
§ فصل پانزدهم - نظارت
بخش هفتم: جداول كمي برنامه چهارم توسعه
قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت موضوع ماده (156) قانون برنامه چهارم
[1] سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور و پيشينه تاريخي تشكيلات آن، سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور، دفتر طذح و برنامه، انتشارات سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور، 1382.
[2] تاريخچه تنظيم برنامه هفت ساله عمران و آبادي ايران، بانك ملي ايران، اداره آمار و بررسيهاي اقتصادي و مالي، ضميمه مجله شماره 98 بانك ملي ايران، بهمن و اسفند 1327.
[3] مدرسي، منصور، فرهنگ توصيفي واژگان برنامه ريزي و توسعه، سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور، معاونت امور اداري، مالي و منابع انساني، مركز مدارك علمي، موزه و انتشارات، 1385.
